Koniec PRL-u (1980–1989)

Podsumowanie

A A A

W tym rozdziale:

Podsumowanie (1980–1989)

Kolejna podwyżka cen, wprowadzona latem 1980 r., przeważyła szalę społecznego niezadowolenia. W całym kraju wybuchły spontaniczne strajki. Najważniejszy z nich zaczął się 14 sierpnia 1980 r., gdy pracownicy Stoczni Gdańskiej stanęli w obronie zwolnionej z pracy Anny Walentynowicz. Wkrótce potem w Gdańsku powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, którym kierował Lech Wałęsa . Władzy przedstawiono listę 21 postulatów; najważniejszy dotyczył powołania wolnych związków zawodowych. Podobne postulaty zgłosił powstały kilka dni później MKS w Szczecinie. Władze rozpoczęły negocjacje z robotnikami, które zakończyły się sukcesem dopiero po rozpoczęciu kolejnych strajków na Dolnym i Górnym Śląsku. Między 30 sierpnia a 3 września podpisano w Szczecinie, Gdańsku i Jastrzębiu porozumienia społeczne między rządem a protestującymi robotnikami.

Mimo prób przeciwdziałania ze strony władz w całym kraju powstały struktury Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Wkrótce liczył on blisko 10 mln członków. Na czele tego potężnego ruchu społecznego stał Wałęsa. Własne organizacje powoływali chłopi, studenci, uczniowie, a nawet milicjanci. Odradzały się związki twórcze, stowarzyszenia, powszechnie żądano pluralizmu i samorządności. Silny ruch reformatorski powstał nawet w samej PZPR.

Władze komunistyczne nie zamierzały jednak poddać się łatwo. Od jesieni 1980 r. przygotowywano rozwiązanie siłowe, które zrealizowano 13 grudnia 1981 r. Wprowadzono wówczas stan wojenny, władzę w kraju przejęła Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego z gen. Wojciechem Jaruzelskim na czele. Zamknięto granice, zakazano strajków i manifestacji, zawieszono, a potem rozwiązano „Solidarność” i inne niezależne organizacje. Tysiące osób uwięziono, opór złamano siłą.

Stan wojenny nie zdołał jednak zniszczyć „Solidarności”. Powstało prawdziwe społeczeństwo podziemne. Obok konspiracji związkowej i politycznej działało podziemie młodzieżowe i studenckie, wydawano setki niezależnych pism i książek. Narodził się potężny ruch kultury niezależnej obejmujący plastykę, teatr, muzykę. Działały nawet podziemne rozgłośnie radiowe.

Z czasem także władze dostrzegły, że niezbędne są prawdziwe reformy. Ponieważ obawiano się wybuchu społecznego niezadowolenia, do rozmów o przebudowie PRL zaproszono część opozycji. Obrady Okrągłego Stołu w 1989 r. zapoczątkowały proces, którego efektem stało się powołanie pierwszego niekomunistycznego premiera. Został nim Tadeusz Mazowiecki. Polska wkroczyła na drogę wiodącą do niepodległości i demokracji.

Poprzedni rozdział

Uchodźstwo

© 2015 Biuro Edukacji Publicznej IPN. Wszystkie prawa zastrzeżone.
Autorzy publikacji: Adam Dziurok, Marek Gałęzowski, Łukasz Kamiński, Filip Musiał
Koordynator projektu: Tomasz Ginter (tomasz.ginter@ipn.gov.pl)
Potrzebujesz
wersji
drukowanej?