Gomułkowska stabilizacja (1957–1970)

Podsumowanie

W tym rozdziale:

Podsumowanie 1956–1970

Początek rządów Władysława Gomułki upływał pod znakiem nadziei dużej części społeczeństwa na demokratyzację systemu. Po krótkim okresie odwilży coraz bardziej dogmatyczna ekipa Gomułki, nie odwołując się już jednak do terroru powszechnego, ograniczała obszary wolności i „przykręcała ideologiczną śrubę”. Symbolicznym odchodzeniem od Października była likwidacja w 1957 r. tygodnika „Po Prostu”. Dalsze ograniczenia w sferze kultury (m.in. zaostrzenie cenzury) wywołały w 1964 r. głośny protest pisarzy i naukowców (List 34). Zaostrzono także politykę antykościelną, inicjując akcję usuwania krzyży z placówek oświatowych oraz wyrzucając naukę religii ze szkół. Jednym z najważniejszych wydarzeń rządów Gomułki okazały się kościelne obchody Milenium Chrztu Polski (1966 r.), które władze starały się sparaliżować, uznając je za ważny etap walki z Kościołem „o rząd dusz”. W gospodarce, po obiecującym początku i wzroście nakładów na konsumpcję, powrócono do rozbudowy przemysłu ciężkiego. Kolejne plany pięcioletnie nie poprawiały sytuacji gospodarczej – PRL znajdowała się w stanie permanentnego kryzysu. Gomułkowskie lata zastoju nazywano ironicznie okresem „małej stabilizacji”. Końcówka „rządów silnej ręki” tow. „Wiesława” zaznaczyła się dwoma poważnymi kryzysami. Fala niezadowolenia środowisk inteligenckich z coraz bardziej skostniałego reżimu doprowadziła do protestów Marca ’68. Bunt młodych ludzi został szybko stłumiony, a jedną z konsekwencji Marca ’68 i związanej z nim antysemickiej nagonki była wymuszona emigracja kilkunastu tysięcy polskich Żydów. Drugi kryzys polityczny w epoce Gomułki nastąpił w grudniu 1970 r. Krwawo stłumiony robotniczy protest na Wybrzeżu po wprowadzonej podwyżce cen przyniósł kilkadziesiąt ofiar śmiertelnych. Doprowadził też do politycznego przesilenia na szczytach władzy – w niesławie i z „krwią na rękach” Gomułka zakończył swoje czternastoletnie rządy.